Het is 100 jaar geleden dat de basis voor de biodynamische landbouw werd gelegd.
Al in 1924 maakte een groep boeren en grootgrondbezitters zich al ernstig zorgen over de grootschalige introductie van chemie in de landbouw. Wat ging dat betekenen voor de bodemvruchtbaarheid en de kwaliteit van ons voedsel? En wat zou dit voor gevolgen kunnen hebben voor onze gezondheid?
In mei is het 100 jaar geleden dat Rudolf Steiner (grondlegger van de Antroposofie) zijn landbouwcursus hield. Hij inspireerde vooruitstrevende boeren die verandering wilden met een reeks voordrachten over de landbouw. Hieruit ontstonden kernwaarden gebaseerd op liefde en respect voor het leven, met als doel de aarde verantwoord door te geven aan toekomstige generaties.
Hoewel biodynamische landbouw in omvang een bescheiden sector is, is het wereldwijd in deze 100 jaar uitgegroeid tot een moderne, duurzame en natuurherstellende vorm van landbouw met brede maatschappelijke impact.
Wat is biodynamische landbouw?
Bio(logisch)-dynamisch werkende boeren en tuinders voldoen niet alleen aan de wettelijke biologische normen, maar hanteren ook specifieke eisen voor dierenwelzijn, bodemkwaliteit, natuur, en landschap.
Daarnaast streven ze naar het sluiten van kringlopen op het eigen bedrijf, bijvoorbeeld door niet meer vee te houden dan nodig is voor mest en voer dat op het eigen land verbouwd kan worden. Een natuurlijke landbouw, in evenwicht tussen bodem, verzorging en productie.
Een verre voorloper dus van duurzame, natuur-inclusieve kringlooplandbouw. Vandaag de dag nogal populaire termen waar overheid of grote (commerciële) bedrijven en organisaties graag mee weglopen. Het is daarom ook belangrijk dat de bedrijfsvoering nauwlettend wordt gevolgd en gecontroleerd, net als biodynamische producten van deze bedrijven.
Demeter
Biodynamische producten herken je in de winkel aan het Demeter keurmerk. Van begin- tot eindproduct ondergaan ze zo min mogelijk bewerkingen, waardoor ze hun pure karakter behouden.
De normen voor biodynamische landbouw gaan nog een stuk verder dan biologisch.
Neem bijvoorbeeld melk met het Demeter keurmerk: in plaats van homogenisatie, waarbij de vetbolletjes breken, wordt het alleen gepasteuriseerd. Hierdoor behoudt de melk zijn volle en pure smaak, met een natuurlijk roomlaagje. Graanproducten zijn zoveel mogelijk volkoren (ongezeefd), sappen ongefilterd, muesli of koekjes (vrijwel) ongezoet.
De waarde(n) van Demeter
Stichting Demeter, verantwoordelijk voor het toekennen van het keurmerk, baseert haar beoordeling op vijf kernwaarden. Hieronder lichten we enkele voorbeelden uit.
Dierenwelzijn
Bij biodynamische boeren behouden kippen hun snavels, koeien en geiten hun hoorns, en wordt gewerkt met minder doorgefokte rassen. Dit lijkt vanzelfsprekend: het systeem wordt aangepast aan de behoeften van het dier, niet andersom. Een goed voorbeeld is bij het houden van kippen. Elk koppel kippen leeft in een natuurlijke omgeving (weide, bos en zand om in te wroeten). Een haan zorgt voor een natuurlijke rangorde en beschermt het koppel tegen indringers als roofvogels.
Vergeleken met andere landbouwmethoden hanteren biodynamische boeren de ruimste normen voor leefruimte, zowel binnen in de stal als buiten (aantal dieren per hectare weiland). Zo kan elk dier zijn natuurlijke gedrag vertonen. Zonder stress.
Biodiversiteit
Biodynamische landbouw bevordert de biodiversiteit, wat meetbaar wordt aangetoond. Op deze boerderijen zie je niet alleen meer plantensoorten, vogels en insecten, maar je hoort het ook, bijvoorbeeld aan het zoemen van bijen. Deze laatste zijn cruciaal bij de bevruchting van diverse planten en bomen, zowel in de natuur als bij landbouwgewassen. Bijensterfte door pesticidegebruik is dan ook een van de grootste bedreigingen van deze tijd.
Biodynamische en biologische landbouw levert gemiddeld een gezondere bodem met 30-50% meer planten- en diersoorten op dan gangbare landbouw. De bodem wordt hier meer met rust gelaten. Dat zorgt niet alleen voor een rijker bodemleven maar brengt ook veerkracht en een verbeterde opname van voedingsstoffen. Dit maakt de bodem beter bestand tegen ziekten en plagen. Op biodynamische boerderijen wordt minstens 10% van het land gebruikt voor natuurbeheer.
Levende bodem
Het grootste bezit van een boer is de bodem. Een levende vitale bodem is belangrijk in de landbouw voor sterke, vitale planten die de tijd krijgen om te groeien. Bovendien weten we dat plantenwortels zelf het bodemleven stimuleren, waardoor planten minder mest nodig hebben.
In de biodynamische landbouw wordt onder andere gewerkt met een ruime vruchtwisseling: hetzelfde gewas komt dan na een cyclus van ongeveer 8 jaar weer terug op hetzelfde stuk grond. Dit voorkomt dat ziekteverwekkers de kop op steken.
Gangbare landbouw hanteert een vruchtwisseling van 1 op de 3 jaar waarbij dit risico veel groter is. Met kunstmest en chemie wordt de bodem eenzijdig gestimuleerd en worden plagen onderdrukt. Uiteindelijk zal dit niet de weerbaarheid van de bodem versterken.
Biodynamische bedrijven gebruiken ook compost als waardevolle bodemverbeteraar en natuurlijke mest (vaste mest vermengd met stro), van eigen bedrijf of uit de regio. Ook dit is volgens de Demeter-norm van 100% biologische kwaliteit.
Vitale voeding
Door de manier waarop biodynamische producten worden geteeld zijn ze vaak veel sterker. Je ziet dat bijvoorbeeld al aan groente die je een tijdje bewaart, die hebben zoveel levenskracht dat ze nog een tijdje blijven doorgroeien na de oogst. Ze blijven nog lang smaak hebben en verleppen niet zo snel. Aan de andere kant blijven ze ook niet onnatuurlijk lang goed, zoals sterk bewerkt voedsel dat nooit bederft.
Deze vitale producten hebben ook positieve effecten op je lichaam, omdat de groenten meer voedingsstoffen bevatten die essentieel zijn voor je gezondheid. Ook kun je het verschil proeven tussen een biodynamisch product en een gangbare variant. En de smaak zegt ook veel over de vitaliteit van een onbewerkt product.
Landbouw van de toekomst
Onze biodynamische boeren streven naar een betere wereld door terug te keren naar de essentie: een veerkrachtig, duurzaam landbouwsysteem dat zowel nu als in de toekomst levensvatbaar is. Deze boeren staan in verbinding met de aarde en dicht bij de samenleving.
Een product is zo voedzaam als de grond die het voedt.
De boeren van de toekomst
Wist je dat wij in onze Flevopolder de enige opleiding in Europa hebben voor jonge bio- of biodynamische boeren? Zelf heb ik deze opleiding 35 jaar geleden gevolgd, en ik denk er nog altijd met veel plezier aan terug. Het heeft mij gevormd en gesterkt in mijn keuze om uiteindelijk onderneemster te worden in onze prachtige Biowinkel. Hier is mijn basis gelegd. Hier heb ik ervaren hoe belangrijk het is goed voor de aarde te zorgen en leerde ik in praktijk alle facetten van de landbouw. Deze kennis en achtergrond helpen mij nog steeds als biowinkelier, al 30 jaar lang.
Meer weten over bio(dynamische landbouw opleiding Warmonderhof? Lees hier een interview met huidige leerlingen: dit zijn de boeren van de toekomst.
